تکنیک ارزیابی و بازبینی برنامه (PERT) Program Evaluation and Review Technique یک نمودار شبکه‌ای است که به کسب و کارها کمک می‌کند فعالیت‌های پروژه را مدیریت کنند. در طول جنگ سرد، نیروی دریایی ایالات متحده نمودارهای PERT را برای هماهنگی پروژه‌های دفاعی ایجاد کرد.
هدف اصلی این تکنیک ارائه یک رویکرد ساختاریافته برای برنامه‌ریزی پروژه است که به سازمان‌ها اجازه می‌دهد بر اساس تحلیل احتمالی تصمیمات آگاهانه بگیرند.
در این مقاله، همه چیزهایی را که باید در مورد PERT بدانید، توضیح خواهیم داد.
فهرست مطالب
تعریف نمودار PERT
PERT مخفف عبارت Program Evaluation and Review Technique است. PERT یک ابزار مدیریت پروژه است که برای برنامه‌ریزی، زمانبندی و کنترل پروژه‌ها، به ویژه پروژه‌هایی که عدم قطعیت بالایی در مورد مدت زمان انجام کار دارند، استفاده می‌شود.
عناصر یک نمودار PERT
- گره‌ها: نشان‌دهنده فعالیت‌ها در یک پروژه هستند. معمولا با دایره در نمودار نشان داده می‌شوند.
- فلش: جهت فلش نشان دهنده جریان و توالی کار است. یک فلش از فعالیت قبلی به فعالیت بعدی کشیده می‌شود و رابطه‌ی آنها را نشان می‌دهد.
- Float (شناوری): به مدت زمانی که تیم می‌تواند یک کار را بدون تأثیر بر زمان اتمام پروژه به تاخیر بیاندازد، اشاره دارد. (درباره شناوری بیشتر بخوانید.)
- مسیر بحرانی: به طولانی‌ترین مسیر در نمودار شبکه اشاره دارد. با یک رنگ متفاوت نشان داده می‌شود. تأخیر در مسیر بحرانی به طور مستقیم بر مدت زمان پروژه تأثیر می‌گذارد. (درباره مسیر بحرانی بیشتر بخوانید.)
- تقدم Lead: لید به مدت زمانی اشاره دارد که کار بعدی می‌تواند قبل از اتمام کار پیش‌نیاز خود شروع شود.
- تاخر Lag: تاخیر یا زمان انتظار بین پایان یک کار و شروع کار بعد آن است. در اصل یک مکث یا زمان انتظار است که بین کارها قرار می‌گیرد.
- برآورد زمان خوشبینانه-Optimistic Time (O): حداقل زمان لازم برای تکمیل یک فعالیت در بهترین سناریو.
- برآورد زمان محتمل-Most Likely Time (M): واقع‌بینانه‌ترین زمان برای تکمیل یک فعالیت است.
- تخمین زمان بدبینانه-Pessimistic Time(P): حداکثر زمان برای تکمیل یک فعالیت در بدترین سناریو.
- روابط پیش‌نیاز و پس‌نیاز: به وابستگی‌های بین فعالیت‌ها اشاره دارد که با فلش‌های متصل به گره‌ها مشخص می‌شوند. در یک تیم، فعالیت‌های پیش‌نیاز باید قبل از شروع کار دیگر انجام شوند، در حالی که فعالیت‌های پس‌نیاز تنها پس از تکمیل یک فعالیت می‌توانند، شروع شوند.
نمودار PERT چگونه کار می‌کند؟
برای ایجاد نمودار PERT این مراحل را دنبال کنید.
۱. شناسایی فعالیت‌ها: تمام فعالیت‌های مورد نیاز برای تکمیل پروژه را تعیین کنید. آن را به وظایف کوچک و قابل مدیریت با اقدامات یا موارد قابل تحویل تقسیم کنید.
۲. تعیین وابستگی‌ها: جریان و ترتیب وظایف را در نظر بگیرید. فعالیت‌هایی را که تیم باید قبل از شروع دیگران به پایان برساند شناسایی کنید و روابط بین آنها را برقرار کنید.
۳. ایجاد نمودار PERT: نمودار PERT را با استفاده از گره‌ها برای نمایش فعالیت‌ها و فلش‌ها برای نشان دادن توالی کارها بسازید. هر گره باید نام یک فعالیت و تخمین زمانی داشته باشد.
۴. تخصیص تخمین‌های زمانی: تخمین‌های زمانی را تعیین کنید. معمولاً سه تخمین وجود دارد: خوشبینانه (O)، با احتمال زیاد (M) و بدبینانه (P).
مدیران پروژه می‌توانند از فرمول PERT برای تخمین زدن مدت زمان فعالیت‌ها استفاده کنند.
(O + (4 × M) + P) / 6
فرض کنید زمان خوشبینانه ۲۰ دقیقه، زمان بدبینانه ۵۰ دقیقه و محتمل‌ترین زمان ۳۵ دقیقه است. با استفاده از فرمول PERT می توانیم مدت زمان تکمیل فعالیت را حدود ۳۵ دقیقه تعیین کنیم.
۵. تعریف مسیر بحرانی: مسیر بحرانی مسیری است که بیشترین مدت زمان را دارد.
۶. ردیابی پیشرفت: با پیشرفت پروژه فعالیت‌های تکمیل شده را مشخص و زمان‌های تخمین زده شده را اصلاح کنید.
مثالی از محاسبات نمودار PERT
۱. تخمین‌های زمانی
– زمان خوشبینانه (O): برآورد بهترین سناریو برای تکمیل کار.
– محتمل‌ترین زمان (M): واقعی‌ترین برآورد بر اساس اطلاعات فعلی.
– زمان بدبینانه (P): تخمین بدترین سناریو برای تکمیل کار.
۲. محاسبه زمان مورد انتظار (TE)
PERT از میانگین وزنی سه تخمین زمانی برای محاسبه زمان مورد انتظار برای هر فعالیت استفاده می‌کند:
TE = (O + (4M) + P) / 6
این فرمول به محتمل‌ترین تخمین، وزن بیشتری می‌دهد.
۳. مسیر بحرانی
- مسیر بحرانی طولانی‌ترین توالی کارها از ابتدا تا انتها است و کوتاه‌ترین مدت زمان ممکن را برای پروژه تعیین می‌کند.
- فعالیت‌های روی مسیر بحرانی را نمی‌توان بدون تاخیر در کل پروژه به تاخیر انداخت.
- مسیر بحرانی با اضافه کردن مدت زمان تمام فعالیت‌ها در هر مسیر و انتخاب مسیر با طولانی‌ترین مدت زمان مشخص می‌شود.
مثالی برای نمودار PERT:
پروژه‌ای را برای عرضه یک محصول جدید در نظر بگیرید. در ادامه چند فعالیت و تخمین زمان آنها آورده شده است:
۱. تخمین‌های زمانی:
A: توسعه مفهوم
- زمان خوشبینانه (O): 2هفته
- محتمل‌ترین زمان (M): 4هفته
- زمان بدبینانه (P): 6هفته
B: طراحی
- زمان خوشبینانه (O): 3هفته
- محتمل‌ترین زمان (M): 5هفته
- زمان بدبینانه (P): 7هفته
C: تولید
- زمان خوشبینانه (O): 4هفته
- محتمل‌ترین زمان (M): 6هفته
- زمان بدبینانه (P): 8هفته
۲. محاسبه زمان مورد انتظار:
A: توسعه مفهوم
TE_A = (2 + (4 * 4) + 6) / 6 = 4
B: طراحی
TE_B = (3 + (4 * 5) + 7) / 6 = 5
C: تولید
TE_C = (4 + (4 * 6) + 8) / 6 = 6
۳. ساختن نمودار شبکه:
– فعالیت‌های B ،A و C به صورت گره نمایش داده می‌شوند.
– فلش‌ها دنباله‌ای از وظایف را نشان می‌دهند.
۴. محاسبه مسیر بحرانی:
– مسیر بحرانی طولانی‌ترین مسیر شبکه است.
– در این مثال BC مسیر بحرانی است.
– مدت زمان کل مسیر بحرانی: ۵ هفته (فعالیت B) + 6 هفته (فعالیت C) = 11 هفته.
با استفاده از PERT، مدیران پروژه می‌توانند بازه‌های زمانی مورد انتظار برای هر فعالیت را بهتر درک کنند، مسیر بحرانی را شناسایی کنند و تصمیمات آگاهانه‌ای اتخاذ کنند تا اطمینان حاصل شود که پروژه در مسیر تکمیل به موقع باقی می‌ماند.
مزایا و معایب نمودارهای PERT
استفاده از نمودار PERT ممکن است جذاب به نظر برسد، اما بسته به نیازهای کسب و کار شما، مزایا و معایبی دارد.
مزایا
- تجسم فعالیت‌های پروژه: مدیران پروژه و ذینفعان یک نمایش بصری از جریان پروژه دریافت می‌کنند و شناسایی فعالیت‌های حیاتی و تنگناهای احتمالی آسان‌تر می‌شود.
- مدیریت زمان: نمودار PERT برآوردهای زمانی خوشبینانه، محتمل و بدبینانه را برای فعالیت‌ها مشخص می‌کند. اگر به درستی انجام شود، مدیران پروژه می‌توانند زمان لازم برای تکمیل پروژه را تخمین بزنند.
- تخصیص منابع: مدیران پروژه می‌توانند دارایی‌های مورد نیاز را شناسایی کرده و منابع را به طور موثر به هر مرحله از پروژه تخصیص دهند.
- ارزیابی و مدیریت ریسک: مدیران پروژه می‌توانند مسیر بحرانی را تعیین کرده و وظایفی را که به طور قابل توجهی بر تکمیل پروژه تأثیر می‌گذارند، شناسایی کنند. همچنین، آنها می‌توانند فعالیت‌هایی را پیدا کنند که بیشتر مستعد تاخیر هستند و برنامه‌های اضطراری مناسبی برای کاهش ریسک ایجاد کنند.
درباره مدیریت ریسک در پروژه بیشتر بخوانید.
معایب
- کار فشرده: تهیه نمودار PERT فرآیندی زمان‌بر و نیازمند کار فشرده است. این روش نیاز به تحلیل دقیق فعالیت‌ها و تخمین‌های زمانی دارد که زمان و منابع را مصرف می‌کنند.
- اطلاعات نادرست: PERT به شدت به تخمین‌های زمانی متکی است. اگر تخمین‌های زمانی غیرقابل اعتماد باشند، می‌توانند به زمانبندی نادرست پروژه منجر شوند.
- عدم انعطاف‌پذیری: اصلاح نمودار PERT برای زمانی که سررسید تغییر می‌کند، چالش برانگیز است.
تفاوت CPM و نمودارPERT
CPM (روش مسیر بحرانی) و PERT (تکنیک ارزیابی و بررسی برنامه) هر دو تکنیک‌های مدیریت پروژه هستند که برای برنامه‌ریزی و زمانبندی فعالیت‌ها در یک پروژه استفاده می‌شوند. در حالی که از بسیاری جهات شبیه به هم هستند، تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند:
تخمین زمان:
– CPM از یک تخمین زمانی واحد برای هر کار استفاده می‌کند.
– PERT از سه تخمین زمانی (خوشبینانه، محتمل، بدبینانه) استفاده می‌کند.
رویکرد نسبت به عدم قطعیت:
– CPM قطعی است و مدت زمان کار ثابت را در نظر می‌گیرد.
– PERT احتمالی است و تنوع در مدت زمان کار را در نظر می‌گیرد.
محاسبه مسیر بحرانی:
– هر دو روش مسیر بحرانی را مشخص می‌کنند، اما مسیر بحرانی PERT به دلیل ماهیت احتمالی، انعطاف‌پذیری بیشتری را امکان پذیر می‌کند.
کاربردها:
– CPM اغلب در ساخت و ساز، تولید و صنایع با فعالیت‌های به خوبی تعریف شده استفاده می‌شود.
– PERT معمولاً در تحقیق، توسعه، فناوری اطلاعات و پروژه‌هایی با عدم اطمینان و ریسک بالا استفاده می‌شود.
به طور خلاصه، CPM انعطاف‌پذیری کمتری دارد و برای پروژه‌هایی با مدت زمان کار مشخص و وابستگی‌های واضح‌تر مناسب است، در حالی که PERT انعطاف‌پذیرتر است و برای پروژه‌هایی با مدت زمان و ریسک نامشخص مناسب است. هر دو روش به مدیران پروژه کمک می‌کنند تا وظایف را به طور مؤثر برنامه‌ریزی و مدیریت کنند، اما رویکرد آنها به عدم قطعیت و تخمین زمان انجام کارها، آنها را متمایز می‌کند.
مقایسه نمودار PERT و گانت چارت
در حالی که هر دو روش به ساده‌سازی برنامه‌ریزی پروژه کمک می‌کنند، اما در نمایش بصری، تأکید بر وابستگی‌های فعالیت‌ها و سازگاری با تغییرات پروژه متفاوت هستند. (درباره گانت چارت بیشتر بخوانید.)
جدول زیر با هدف روشن کردن ویژگی‌های متمایز نمودارهای PERT و Gantt تهیه شده است:
مراجع:
- https://www.forbes.com
- https://www.invensislearning.com